علل اسیب دیدگی ذهنی

علل عقب ماندگی ذهنی:

الف- عقب ماندگی به علت عوامل ارثی و ژنتیک

ب- عقب ماندگی به علت اتفاقات دوران بارداری

ج- عقب ماندگی به علت حوادث حین زایمان و دوران بعد از زایمان

د- عقب ماندگی به علت عوامل محیطی، اجتماعی و فرهنگی

الف- عقب ماندگی به علت عوامل ارثی:

اختلال در تعداد و نوع کروموزوم ها باعث ایجاد عقل ماندگی های متعدد میشود. اختلال در کروموزوم های معمولی غالبا ناهنجاریهای شدیدتری ایجاد میکند. عامل همخونی نیز در ایجاد ناهنجاری های ارثی، عصبی و ذهنی تاثیر فراوان دارد. افرادی که با همخون خود مثل دختر خاله یا دختردایی یا دختر عمو یا دختر عمه ازدواج میکنند باعث میشوند بیماری هایی که پوشیده و پنهان بوده و در نسل های گذشته ظاهر نشده است در اثر پیوند و همخونی به احتمال قوی ظاهر شود. عوامل ارثی که باعث عقب ماندگی میشوند شامل اختلالاتی مختلف در کروموزوم ها و اختلالاتی در سوخت و ساز مواد سه گانه میشوند. به شرح برخی دلایل عقب ماندگی های ارثی می پردازیم:

1. اختلالات مربوط به کروموزوم های جنسی: اختلال در کروموزوم های x و y موجب ایجاد سندروم هایی مثل ترنر در دختران و کلاین فلتر در پسران میشود که ممکن است با کم توانی ذهنی همراه باشد.
2. اختلالات مربوط به کروموزوم های معمولی : تریزومی یا مونوزومی یا شکست در کروموزوهای معمولی نیز سندروم های متعدد ایجاد میکند. مانند سندروم داون که با اختلال در کروموزوم جفت 21 همراه است.
3. اختلالات ارثی مربوط به سوخت و ساز متابولیسم بدن: اختلال در سوخت و ساز مواد پروتئینی مثل بیماری فنیل کتونوری. اختلالات مربوط به سوخت و ساز مواد قندی مثل بیماری گالاکتوسمی. اختلال در سوخت و ساز چربی ها مثل بیماری تای ساکس.
4. اختلال ناشی از غدد مترشحه داخلی که موجب عقب ماندگی ذهنی شود مانند اختلال در فعالیت غده تیرویید از زمان جنینی.
5. اختلالات مربوط به کروموزوم های معممولی با ژن غالب یا آشکار: این نوع عقب ماندگی ها کمتر دیده میشود. و عقب ماندگی ناشی از اختلال در ژن مغلوب است. اما گاهی این نوع بیماری ها را نیز میبینیم مثل بیماری اسکلروز توبروز یا اپی لوئیا
6. اختلالاتی که علل آن ها کاملا ناشناخته اند

ب- عقب ماندگی به علت اتفاقات دوران بارداری:

1. بیماری های مادر: بیماری هایی مانند سیفلیس، سرخچه و توکسوپلاسموز از مادر به جنین قابل انتقال هستند. برخی دیگر بیماری های مادر نیز تاثیر بد بر جنین میگذارند یا موجب مسمومیت جنین میشود مثل بیماری های دیابت، کلیوی، فشار خون، اختلالات کبدی و ایدز و …… .
2. سن مادر و حالات روانی او: سن خیلی کم مادر یا سن خیلی زیاد مادر هردو برای بارداری خطرناک است. حالات روانی مادر و آرامش و دوری از تنش نیز موجب رشد بهتر جنین میشود.
3. اثر اشعه ایکس: اشعه ایکس اگر در ماه های اولیه بارداریو به شکم و لگن مادر تابانده شود قطعا خطرناک است و باغث اختلالاتی از قبیل عدم رشد جنین، کمبود وزن، عدم رشد مغز، میکروسفالی و گاهی هیدروسفالی، نارسایی های عقلی و نقایص بدنی میشود. اما در اوخر بارداری و به صورت کوتاه زیر نظر پزشک خطر آنچنانی ندارد.
4. اعتیاد : نباید از تاثیر سیگار و دخانیات روی جنین غافل شد. استفاده از الکل چه در مادر و چه پدر بر روی جنین تاثیر میگذارد. همچنین نیکوتین موجود در سیگار اثرات سوئی بر جنین دارد.
5. داروهای شیمیایی: مصرف دارو به صورت خودسرانه و طولانی مدت مخصوصا در سه یا چهر ماه اول بارداری خطرناک است. گاهی مصرف خودسرانه و زیاد داروهای مسکن و خواب آور موجب وقفه تنفسی و اختلال در جریان خون جنین ممکن است باعث نارسایی های مختلف شود.
6. عامل RH : خون برخی افراد دارای عامل ار-هاش و خون برخی افراد عامل ار-هاش ندارد. اگر در پدر و مائری این تفاوت وجود داشته باشد لاززم است تا اقدامات پزشکی ای قبل از زایمان صورت گیرد تا از ایجاد بیماری هایی مثل یرقان و نارسایی ها جلوگیری شود.

ج- عقب ماندگی به علت حوادث زایمانی و دوره بعد از زایمان:

زایمان های مشکل و استفاده از وکیوم و دستگاه های مکانیکی با غث فشار به سر و ایجاد ضایعات مغزی در نوزاد میشود. همچنین نوزادی که پیش از موعد به دنیا می آید بیشتر در معرض خطر نارسایی قوای ذهنی قرار میگیرد. بیماری هایی مثل فلج مغزی با صرع میتوانند در اثر ضربه و فشار هنگام تولد ایجاد شوند.

دو نکته مهم دیگر که برای بچه ها پس از تولد اهمیت دارد تغذیه و بهداشت است. رعایت اصول تغذیه در نوزادان و بهداشت محیط موجب سلامت کودک میشود.

د- عقب ماندگی به علت عوامل محیطی، اجتماعی و فرهنگی:

وراثت و محیط در رشد قوای ذهنی مکمل یک دیگرند. پس نمیتوان از نقش محیط و اجتماع و فرهنگ غافل شد و آن را نادیده گرفت. یک محیط غنی و پربار آموزشی و پرورشی کودکانی باهوش تر و توانا تر پرورش می دهد. برای مثال کودکانی که به سرپرستی گرفته می شوند رشد ذهنی و عقلی بیشتری در خانواده با رفاه و آموزش خوب دارند، نسبت به وقتی که در محیطی فقیر و نامناسب رشد میکردند.